Bilim ve araştırma dünyasında, bilgiye erişim gün geçtikçe daha fazla önem kazanmaktadır. Open Research (Açık Araştırma); bilimsel bilginin daha geniş bir kitleye ulaşmasını sağlayarak, araştırmanın şeffaflığını ve iş birliğini artıran önemli bir yaklaşım olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca açık araştırma; bilimsel araştırma süreçlerinin, verilerin, metodolojilerin ve sonuçların herkesin erişimine açık olacak şekilde paylaşılması sağlar. Bu yüzden geleneksel araştırma yaklaşımlarından ayrılmaktadır. Bu yaklaşım, sadece akademik toplulukla sınırlı kalmayıp, toplumun geneline fayda sağlayarak bilgiye erişimi artırmayı hedeflemiştir.
Açık araştırma; bilimsel bilginin daha geniş bir kitleye erişilebilir olmasını sağlamak için belirli prensiplere dayanır. Bu prensipler; araştırma süreçlerinin, verilerin ve sonuçların şeffaf ve açık bir şekilde paylaşılmasını hedefler. Açık araştırmanın temel prensipleri şunlardır:
Açık Erişim (Open Access): Bilimsel makalelerin, raporların ve diğer araştırma çıktılarının herkesin ücretsiz olarak erişimine sunulmasıdır. Açık erişim; abonelik veya ödeme gerektiren dergiler yerine, açık erişim dergilerinde veya kurumların dijital arşivlerinde yayınlanarak sağlanır.
Açık Veri (Open Data): Araştırma verilerinin açık bir şekilde paylaşılmasını destekler. Verilerin herkes tarafından erişilebilir, yeniden kullanılabilir ve doğrulanabilir olması amaçlanır. Açık veri; verilerin uygun formatlarda ve açıklamalarla birlikte depolanmasını ve paylaşılmasını içerir.
Açık Kaynak (Open Source): Araştırma süreçlerinde kullanılan yazılımların, algoritmaların ve araçların açık kaynaklı olmasını hedefler. Açık kaynak; kodların ve yazılımların herkes tarafından erişilebilir, değiştirilebilir ve dağıtılabilir olmasını sağlar. Github, açık kaynak uygulamalarına örnek verilebilir.
Açık Metodoloji (Open Methodology): Araştırma yöntemlerinin, deney tasarımlarının ve analiz süreçlerinin ayrıntılı bir şekilde paylaşılmasını sağlar. Açık metodoloji; diğer araştırmacıların çalışmayı tekrarlamasını ve doğrulamasını kolaylaştırır.
Açık Hakemlik (Open Peer Review): Bilimsel makalelerin değerlendirme sürecinin şeffaf ve açık bir şekilde yürütülmesini sağlar. Hakem raporları ve yazar yanıtları gibi belgeler; kamuya açık hale getirilir, bu da değerlendirme sürecinin doğruluğunu ve güvenilirliğini artırır.
Açık Eğitim Kaynakları (Open Educational Resources): Ders materyallerinin, müfredatların ve diğer eğitim araçlarının ücretsiz ve açık bir şekilde paylaşılmasını sağlar. Açık eğitim kaynakları; eğitimde eşitliği artırır ve öğrenme fırsatlarını genişletir.
Açık Katılım (Open Participation): Araştırma süreçlerine daha geniş bir kitlenin katılımını destekler. Vatandaş bilimi projeleri ve topluluk temelli araştırmalar gibi yaklaşımlar; bu prensibin örnekleridir. Bilimsel araştırmanın toplumsal etkisini artırır ve halkın bilimsel süreçlere dahil olmasını sağlar.
Açık Lisanslama (Open Licensing): Araştırma çıktılarının ve verilerin açık lisanslarla paylaşılmasını destekler. Açık lisanslama; kullanım ve dağıtım haklarının net bir şekilde belirlenmesini sağlar ve araştırma materyallerinin yeniden kullanımını kolaylaştırır.
Bu prensipler, bilimsel bilginin daha erişilebilir, doğrulanabilir ve işbirlikçi olmasını sağlar. Açık araştırma yaklaşımı; bilimin ilerlemesini hızlandırır ve topluma, bilimsel bilgilere daha kolay ulaşma imkanı sağlar. Bu yüzden bilim dünyasına birçok etkisi mevcuttur. Bu etkilerden bazıları şunlardır:
Şeffaflık ve güvenilirlik artışı: Açık araştırma; bilimsel süreçlerin ve sonuçların şeffaf bir şekilde paylaşılmasını sağlar. Araştırma verileri, metodolojileri ve sonuçları herkesin erişimine açık olduğundan dolayı; çalışmaların doğrulanabilirliği ve güvenirliği artar.
İş birliği ve yenilik: Açık araştırma; disiplinler arası ve uluslararası iş birliklerini kolaylaştırır. Araştırmacılar; farklı disiplinlerden ve coğrafi bölgelerden meslektaşlarıyla daha kolay iletişim kurabilir ve birlikte çalışabilir. Bu sayede, yenilikçi çözümlerin ve buluşların ortaya çıkması kolaylaşır.
Bilgiye erişim ve eğitim: Bilimsel bilginin açık erişimli olması; öğrencilere, öğretmenlere ve topluma önemli faydalar sağlar. Öğrenciler ve öğretmenler, en güncel araştırma sonuçlarına ve kaynaklara ücretsiz olarak erişebilir. Bu sayede, eğitimde fırsat eşitliği artar ve bilgiye dayalı kararlar alınması kolaylaşır. Ayrıca, açık eğitim kaynakları (OER) ile öğrenme materyalleri daha geniş kitlelere ulaşır.
Araştırma fonlarının verimli kullanımı: Açık araştırma; araştırma fonlarının daha verimli kullanılmasını sağlar. Açık veri ve açık kaynak yazılımlar; araştırma süreçlerinde gereksiz tekrarları önler ve mevcut kaynakların daha etkin bir şekilde kullanılmasını sağlar.
Halk sağlığı ve küresel krizler: Açık araştırma; halk sağlığı alanında önemli faydalar sağlar. Sağlık verilerinin ve araştırma sonuçlarının hızla ve açık bir şekilde paylaşılması; küresel sağlık krizlerine daha etkili yanıtlar verilmesine imkan sağlar.
Bilimsel yayıncılıkta değişim: Açık araştırma hareketi; geleneksel bilimsel yayıncılık modellerini değiştirmektedir. Açık erişim dergileri; araştırmacıların çalışmalarını daha hızlı ve geniş kitlelere ulaştırmalarını sağlar. Bu sayede; bilimsel bilginin yayılma hızı artar.
Toplumsal katılım ve vatandaş bilimi: Açık araştırma; toplumsal katılımı artırır ve vatandaş bilimi projeleri aracılığıyla halkın bilimsel araştırmalara aktif olarak katılmasını sağlar. Bu, bilimsel araştırmaların toplumsal etkisini artırır ve halkın bilimsel süreçlere olan ilgisini ve desteğini güçlendirir.
Açık araştırma, bilimin daha şeffaf, işbirlikçi ve erişilebilir olmasını sağlayarak, bilim dünyasında ve toplumda önemli değişiklikler yaratmaktadır. Bu hareketin desteklenmesi ve yaygınlaştırılması, bilimsel bilginin daha demokratik ve kapsayıcı olmasını sağlayacaktır. Açık araştırma, bilimin geleceğini şekillendirirken, toplumsal faydayı da artıran önemli bir yaklaşımdır.
Sonuç olarak açık araştırma; bilginin özgürce paylaşılmasını teşvik eden ve bilimin ilerlemesini hızlandıran bir yaklaşımdır. Bilimsel araştırmaların daha şeffaf, işbirlikçi ve erişilebilir olması; sadece akademik topluluğun yanında, tüm toplumu olumlu yönde etkilemektedir. Bu nedenle, açık araştırma hareketini desteklemek ve bu yaklaşımları yaygınlaştırmak, bilimsel bilginin daha kapsayıcı olmasını sağlayacaktır.
Açık Araştırma hakkında daha fazla bilgi edinmek ve dahil olmak için yapabilecekleriniz hakkında bilgi edinmek için aşağıdaki kaynaklara bakabilirsiniz:
Budapeste Açık Erişim Bildirgesi: https://www.budapestopenaccessinitiative.org/
Berlin Açık Bilim Bildirgesi: https://openaccess.mpg.de/Berlin-Declaration
Kommentare