Açık bilim ve yapay zeka; bilimsel araştırma ve keşif süreçlerinde önemli rol oynayan ve birbirini tamamlayan kavramlardır. İkisi bir araya gelmesi; bilimsel keşiflerin hızlanması, erişilebilirliğin artması ve bilgi paylaşımının genişlemesi gibi birçok avantaj sağlayabilir. Açık Bilim; araştırma verilerini ve sonuçlarını herkesin erişimine ve kullanımına açık hale getirme ilkelerine dayanırken, yapay zeka; bu verileri analiz etmek, yeni keşifler yapmak ve bilimsel süreci otomatikleştirmek için güçlü araçlar sağlar. Bu yüzden, açık bilim ve yapay zeka arasındaki etkileşimi anlamak ve teşvik etmek; bilimsel ilerlemenin desteklenmesinde önemli bir rol oynar.
Yapay Zeka kullanımının; açık bilimde birçok avantajı olmasının yanında; bazı zorluklara da neden olmaktadır. Bu zorlukları aşmak; yapay zeka modelinin açık bilimdeki potansiyelini tam olarak gerçekleştirmek için önemlidir. Bu zorluklardan bazıları şunlardır:
Veri erişimi ve kalitesi: Araştırma verilerinin tamamı açık olarak yayınlanmamaktadır. Bu yüzden; yapay zeka modellerinin eğitilmesi ve geliştirilmesi zorlaşmaktadır. Açık veri platformlarının ve standartlarının geliştirilmesi, yapay zekanın daha kaliteli bir şekilde kullanılması için önemlidir.
Etik sorunlar: Yapay zeka kullanımı; veri gizliliği ve algoritmik hesap verebilirlik gibi etik endişelere yol açabilir. Araştırmacıların; yapay zeka modellerini etik bir şekilde kullanmaları için gerekli, etik rehberliklere ve protokollere sahip olması gerekmektedir. Bu yüzden araştırmacıların; veri toplama, saklama ve kullanma konusundaki etik yükümlülüklerinin farkında olması önemlidir.
Eğitim ve altyapı: Bilim insanlarının, yapay zeka araçlarını aktif ve sağlıklı kullanabilmeleri için; gerekli eğitime ve altyapıya sahip olmaları gerekmektedir. Bu yüzden üniversiteler ve araştırma kurumlar; bilim insanlarına, yapay zeka becerilerini geliştirmeleri için gerekli eğitimi ve kaynakları sağlaması önemlidir.
Finansman: Yapay zekanın, araştırması ve geliştirme pahalı olabilir. Açık Bilim projelerinin çoğu; yapay zeka modellerini geliştirmek ve kullanmak için yeterli kaynaklara sahip değildir. Açık Bilim ve yapay zekayı desteklemek için, daha fazla yatırım gerekmektedir.
İş kaybı: Yapay zeka; birçok görevi otomatikleştirerek, bilim insanlarının işlerini kaybetmesine neden olabilir. Bilim insanlarının; yapay zeka ile birlikte çalışmayı öğrenmeleri ve yeni beceriler geliştirmeleri önemlidir.
Yapay Zeka; açık bilim alanında, birçok yeni uygulamaya imkân sağlar. Bu uygulamalardan bazıları şunlardır:
Zenodo: Bilimsel verileri; depolamak ve paylaşmak için kullanılan, açık bir platformdur. Yapay zeka modelleri; Zenodo platformundaki verileri analiz ederek, yeni kalıpları ve yenilikleri keşfetmek için kullanılabilir.
KBase: Biyolojik verileri analiz etmek ve paylaşmak için kullanılan, açık bir platformdur. Yapay zeka modelleri; KBase platformundaki verileri analiz ederek, yeni gen işlevleri ve hastalık mekanizmaları hakkında bilgi edinmek için kullanılabilir.
CiteAbbot: Bilimsel makalelerden otomatik olarak hipotezler üreten bir yapay zeka aracıdır. CiteAbbot; bilim insanlarının araştırma alanlarını daraltmalarına ve daha odaklı çalışmalar yapmalarına yardımcı olmaktadır.
Hypothes.is: Bilimsel makalelere açık yorumlar ve notlar eklemeyi sağlayan, bir platformdur. Hypothes.is; bilim insanlarının birbirleriyle fikir alışverişinde bulunmasına ve yeni hipotezler geliştirmesine yardımcı olabilir.
Optuner: Deney tasarımlarını optimize etmek için, yapay zeka kullanan bir platformdur. Optuner, bilim insanlarının daha verimli ve etkili deneyler tasarlamalarını sağlar.
Simulacra: Karmaşık sistemleri simüle etmek için; yapay zeka kullanan bir platformdur. Simulacra; bilim insanlarının yeni deneyler tasarlamadan önce, sistemlerin davranışlarını tahmin etmelerine imkân sağlar.
Plotly: Verileri görselleştirmek için kullanılan, açık kaynaklı bir python kütüphanesidir. Plotly; bilim insanlarının keşiflerini daha kolay anlamalarına ve iletmelerine imkân sağlar.
Seaborn: Verileri görselleştirmek için, python yazılımı kullanılan bir kütüphanedir. Seaborn, bilim insanlarının keşiflerini estetik açıdan, etkili ve bilgilendirici bir şekilde görselleştirmelerine imkân sağlar.
Science Summarization: Bilimsel makalelerin, otomatik özetlerini oluşturan bir yapay zeka aracıdır. Science Summarization; bilim insanlarının, bilgiye daha hızlı erişmelerini ve araştırmalarını güncel tutmalarını sağlar.
TLDR: Bilimsel makalelerin ve haber makalelerinin otomatik özetlerini oluşturan bir platformdur. TLDR; insanların hızlı bir şekilde bilgi edinmelerine ve yeni keşifler hakkında bilgi sahibi olmalarına imkân sağlar.
Yapay Zeka, Açık Bilim alanında birçok yeni uygulamaya imkân tanımaktadır. Veri keşfi ve analizi, hipotez üretimi, deney tasarımı, veri görselleştirme, otomatik özetleme, açık erişim platformları, bilimsel işbirliği, bilimsel eğitim ve bilimsel yayıncılık gibi birçok farklı alanda yapay zeka kullanılmaktadır. Bu uygulamalar; bilimsel bilginin daha hızlı ve daha geniş bir kitleye ulaşmasını, bilimsel araştırmaların daha şeffaf olmasını ve bilimsel ilerlemenin hızlanmasını sağlamaktadır. Ünlü Sinirbilimci ve Yapay Zeka Girişimcisi olan Demis Hassabis’in de dediği gibi:
"Yapay zeka, insanları yerinden etmek değil, insan yeteneklerini artırmak ve hayal ettiğimizden daha fazlasını başarmamıza yardımcı olmakla ilgilidir."
"Artificial intelligence is not about replacing humans. It's about augmenting human capabilities and helping us achieve more than we ever thought possible."