Dergilerdeki Gizli Tehlike: Yağmacı Dergiler

Yağmacı dergi (Predatory Journals); etik olmayan bir şekilde işleyen, bilimsel bilgiyi yaymak yerine maddi kazanç elde etmeyi amaçlayan, bir tür akademik veya bilimsel yayını tanımlamak için kullanılan dergilerdir. Bu dergiler; aldatıcı uygulamalar ve sıkı bir hakem incelemesi eksikliğinden oluştuğu için, genellikle araştırmanın kalitesi ve bütünlüğü yerine kârı öncelikli olarak değerlendirir. 

Yağmacı dergilerin ana özellikleri şunlardır:

Hakem incelemesi eksikliği: Yağmacı dergiler; hakem incelemesi yapacaklarını iddia etmelerine rağmen, bu işlemi yetersiz yapar veya hiç yapmaz. Mevcut bilimsel dergiler ise; araştırmanın kalitesini ve geçerliliğini sağlamak için kapsamlı bir hakem inceleme süreci kullanır.

Agresif talep: Yağmacı dergiler; araştırmacılara, akademisyenlere ve bilim adamlarına özgeçmiş içermeyen e-postalar göndererek; makaleleri göndermeye veya editörlük yapmaya davet eder. Yayınlara katılımı çekmek için gerçek olamayacak kadar iyi vaatlerde bulunabilir.

Düşük yayın standartları: Bu dergiler; bilimsel alanda fazla dikkat çekmeyen makaleleri kabul eder. Bu da düşük kaliteli veya sahte bilimsel araştırmaların yayınlanmasına yol açabilir.

Şüpheli editörel kurullar: Yağmacı dergiler; editör kurullarına, tanınmış araştırmacıları veya akademisyenleri, onların bilgisi veya onayı olmadan listeler. Bu eylem çoğunlukla, dergiye güvenilir bir hava katmak için yapılır.

Yüksek yayın ücretleri: Yağmacı dergiler yayın ücretleri için aşırı ücret talep eder; bu da araştırmacılar için önemli bir finansal yük olabilir. Mevcut ve güvenilir açık erişim dergileri ise genellikle; makul ücretler alır ve ihtiyaç durumuna göre indirimler sunabilir.

Hızlı yayın süreci: Yağmacı dergiler; hızlı bir yayın süreci vaat eder, bazen gönderimden birkaç gün veya hafta içinde yayınları yayınlanabilir. Güvenilir dergiler ise; zaman alan kapsamlı bir inceleme sürecine sahiptir.

Zayıf web sitesi kalitesi: Yağmacı dergilerin web siteleri genellikle kötü tasarlanmış veya profesyonel gözükmeyebilir. Güvenilir dergiler ise profesyonel ve düzenli bir web sitesine yatırım yapar.

Doğrulanamayan iletişim bilgileri: Yağmacı dergiler sınırlı veya doğrulanamayan iletişim bilgileri sağlayabilir. Güvenilir dergiler ise; editöryel ofisler için net ve doğrulanabilir iletişim bilgilerine sahiptir.

---

Araştırmacılar; işlerini bir dergiye göndermeden veya yayın ücretleri ödemeden önce dikkatli olmalı ve kapsamlı bir araştırma yapmalıdır. Yağmacı dergilerin kullanımı; araştırmacıların itibarını zedeleyebilir ve bilimsel literatürün bütünlüğünü tehlikeye atabilir.

Bilimdeki yağmacı dergileri tespit etmek ve bunlardan kaçınmak için araştırmacılar, aşağıdaki yöntemleri kullanabilir:

Dergi indeksleri ve veri tabanları kontrolü: Bilimsel dergiler genellikle endeks ve veri tabanlarda yer alır. İyi bilinen indekslere eklenmiş olan dergiler genellikle daha saygın ve kaliteli kabul edilir. Örneğin; PubMed, Scopus ve Web of Science, DOAJ gibi veri tabanlarına dahil edilmiş dergiler, güvenilir olarak kabul edilir.

Dergi değerlendirme servisleri kullanma: Dergi değerlendirme servisleri; dergilerin kalitesini ve itibarını değerlendiren platformlardır. Bu servisler; dergilerin hakem incelemesi süreçlerini, etik standartları ve yayın kalitesini değerlendiren bilgileri sağlar. Cabell's ve DOAJ (Directory of Open Access Journals) gibi servisler kullanılabilir.

Hakem inceleme sürecine dikkat: Güvenilir dergiler; katı bir hakem incelemesi sürecine sahiptir. Yağmacı dergiler ise; bu süreci yeterli bir şekilde uygulamaz. Araştırmacılar; bir derginin hakem incelemesi sürecini sorgulamalı ve bu konuda şüphe uyandıran durumlarla karşılaştıklarında dikkatli olmalıdır.

Editör kurulu incelemesi: Dergilerin editör kurulları; o derginin itibarı konusunda bilgi sağlar. Eğer dergi, adını duyurmuş araştırmacıları veya uzmanları editör kurulunda listelemişse; bu derginin itibarı daha güçlüdür. Ancak, şüpheli veya tanıdık olmayan isimlere dikkat edilmelidir.

Bir derginin yağmacı dergi olduğunu tespit etmek; araştırmacılara veya kurumlara itibar kaybı yaşatabilir ve yayınların bilimsel topluluk tarafından ciddiye alınmasını zorlaştırabilir. Ayrıca araştırmacılar ve kurumlar; yağmacı dergilere çalışmalarını göndermekten kaçınmalı ve bu dergilerle iş birliği yapmaktan uzak durmalıdır.

Yağmacı dergilerin tam sayısını kesin olarak belirlemek zordur. Bunun nedeni, yağmacı dergilerin sürekli olarak yeni ortaya çıkması ve eski yağmacı dergilerin kapanmasıdır. Ancak bazı yağmacı dergilerin listesini bu linkten bulabilirsiniz.