IRD: Açık Erişim Haritası

Uluslararası Açık Arşiv Dizini (International Repositories Directory – IRD), COAR tarafından hayata geçirilen önemli bir küresel projedir. Amacı, açık erişimli akademik içerik barındıran açık arşiv sistemlerini tek bir platformda toplamak ve bu sistemlerle ilgili güncel ve güvenilir bilgiler sağlamaktır.

IRD’nin temel özellikleri

Kapsam ve İçerik

• Yaklaşık 6.697 kayıt barındırır, 709’unun doğrulanmış, 5.567’sinin ise inceleme sürecinde olduğu belirtilmiştir.

• İçerikler; araştırma makaleleri, tezler, konferans bildirileri, kitaplar, veri setleri ve çoklu ortam gibi türlere ayrılmıştır.

Kayıt Durumları

• Açık arşivlerin durumu: Taslak, İnceleme Bekliyor, İnceleniyor, Yayınlandı, Arşivlendi şeklindedir.

• İnceleme süreci, COAR tarafından yetkilendirilmiş kuruluş ve bireyler (sorumlu organizasyonlar – “Responsible Organisations” ve onların görevlileri) tarafından yürütülmektedir.

Teknik Dayanak

• Tüm açık arşivler OAI‑PMH desteğine sahip olmalıdır. Bu sayede metadata entegrasyonu ve güncellemesi mümkün hale gelmiştir.

• Verilerin güvenilirliği için COAR ve ROR (Research Organization Registry) gibi sistemlerle entegrasyon sağlamıştır.

Yapısal ve işleyişsel modeller

IRD yazılım altyapısı, Antleaf tarafından geliştirilmiş ve MIT lisansı ile açık kaynak şeklinde kullanılmaktadır. Bu yapı, her kurumun kendi bölgesindeki açık arşivleri yönlendirebilmesine ve doğrulayabilmesine imkan sağlayan “dağıtık kürasyon” modeliyle çalışır. İçerikler, hem manuel olarak hem de otomatik veri çekme mekanizmalarıyla sisteme aktarılır. Günlük, haftalık veya aylık periyotlarla yapılan veri güncellemeleri sayesinde içerikler düzenli olarak kontrol altında tutulur. Bu yapı, hem topluluk temelli katılımı hem de teknolojik sürdürülebilirliği ön plana çıkarmaktadır.

IRD’nin sağladığı katma değer

Şeffaflık: Açık erişim arşivlerin yapısı ve barındırdığı içerikler görünür hale gelir.

İşbirliği fırsatları: COAR topluluğu, küresel açık arşiv yöneticileriyle ağ kurar; standartlar ve politikalar üzerine ortak çalışmalar yürütür.

Kaynak optimizasyonu: Dağıtık yapı; yerel kuruluş ve bireylerden gelen veri katkıları ile küresel bir veri havuzu oluşturur.

Geliştirilebilir ekosistem: MIT ve CC0 lisansları sayesinde sistem bileşenleri geliştirilebilir ve yeniden kullanılabilir.

Güncel durum ve istatistikler

Platform kullanımı:

• En çok kullanılan platform; DSpace (~2.252 depo), ardından EPrints, Digital Commons ve Dataverse gibi sistemler gelmektedir.

• Islandora platformuna sahip 67 depo tespit edilmiştir.

Coğrafi dağılım: ABD: 902 açık arşiv, Avrupa: 2.429, Asya: 1.525, Güney Amerika: 716 gibi belirgin bir çeşitlilik mevcut bulunmaktadır.

İçerik alanları: Disiplinler arası sistemler yoğunluktadır. Kaynak türlerine göre tez; araştırma makalesi, konferans bildirisi ve tez arşivlerinde yüksek sayılar görülmektedir.

---

Uluslararası Açık Arşiv Dizini (IRD), açık bilim ve açık erişim vizyonunun somutlaştırılmış bir örneğidir. Merkezi yazılım altyapısı ile desteklenen ve yerel katkılarla şekillenen bu sistem; araştırma dünyasına şeffaf, sürdürülebilir ve işbirliğine dayalı bir altyapı sağlamaktadır. Akademik görünürlüğü artırmak, dijital kaynakları düzenlemek ve işbirlikçi veri paylaşımı ortamı oluşturmak isteyen tüm kuruluşlar için IRD; güçlü bir araçtır. COAR’ın liderliğinde sürdürülen bu yapı, dijital bilgi ekosisteminin daha erişilebilir, daha adil ve daha açık hale gelmesini desteklemeye devam etmektedir.

Detaylı bilgi için IRD platformunun resmi sitesini inceleyebilirsiniz.