Dergi Etki Faktörü (Impact Factor) Nedir ve Neden Önemlidir?
- Research Ecosystems
- 5 Ağu
- 2 dakikada okunur
Günümüzde, hem Türkiye'de hem de dünyada her gün yüzlerce yeni akademik dergi yayımlanmaktadır. Bu büyük yayın hacmi içinde okuyucular, araştırmacılar ve karar vericiler için bir derginin kalitesinin anlaşılmasında etki faktörü önemli bir rol oynamaktadır.
Etki faktörü nedir?
Etki faktörü, bir akademik derginin yayınladığı makalelere ne kadar atıf yapıldığını gösteren sayısal bir değerdir. Bu ölçüt, ilk olarak 1955 yılında Eugene Garfield tarafından önerilmiş ve 1961’de Science Citation Index’in (SCI) yayınlanmasıyla birlikte dergi seçimi ve sıralaması için aktif olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Bugün bu ölçüm, Clarivate Analytics tarafından hazırlanan Journal Citation Reports (JCR) aracılığıyla her yıl düzenli olarak hesaplanmaktadır.
Etki faktörü nasıl hesaplanır?
Etki Faktörü (X yılı için) = (X-1 ve X-2 yıllarında yayımlanan makalelere, X yılında yapılan atıf sayısı) ÷ (X-1 ve X-2 yıllarında yayımlanan makale sayısı) şeklinde hesaplanmaktadır.
Örnek:
Bir dergide 2021 ve 2022 yıllarında toplam 100 makale yayımlanmış ve bu makalelere 2023 yılında 250 atıf yapılmışsa:
2023 IF = 250 / 100 = 2.5
Bu, dergide yayımlanan her bir makalenin ortalama 2.5 kez atıf aldığı anlamına gelmektedir.
Etki faktörü neden önemlidir?
Etki faktörü sadece bir sayıdan ibaret değildir; akademik dünyada oldukça önemli bir yeri vardır. Proje desteklerinden burslara, akademik yükseltmelerden işe alım süreçlerine kadar pek çok kritik karar, araştırmaların yayımlandığı dergilerin etki faktörüne göre şekillenmektedir. Bu nedenle, araştırmacılar çalışmalarını yayınlarken yalnızca içeriklerine değil, yayımlanacakları derginin etki faktörüne de büyük önem vermektedir.
Etki faktörünün sınırlılıkları
Etki faktörü, faydalı bir gösterge olmakla birlikte, mutlak bir kalite ölçütü değildir. Aşağıdaki sorunlara dikkat edilmelidir:
Zaman kısıtlaması: Hesaplama sadece son 2 yıl içindeki atıfları kapsar, bu da uzun vadede etkili araştırmaları dışlar.
Dergi çeşitliliği: IF yalnızca belirli veri tabanlarına (örneğin ISI) kayıtlı dergileri kapsar. Bu da birçok kaliteli derginin dışarıda kalmasına neden olur.
Derleme avantajı: Derleme makaleleri, orijinal araştırmalara göre daha fazla atıf alır. Bu durum bazı dergilerin yayın stratejilerini etkiler.
Kendi kendine atıf: Dergilerin kendi makalelerine yaptığı atıflar tüm atıfların %30'una kadar çıkabilir.
Kaynak yazım hataları: Atıf yapılan kaynaklardaki yazım hataları, etki faktörünü doğrudan etkiler.
Atıf ≠ Kalite: Makalelere yapılan atıflar her zaman nitelikli oldukları için yapılmaz, kimi zaman eleştiri veya tartışma amacı da taşıyabilir.
Formül hatası: Atıf yapılan tüm içerikler hesaba katılırken, bunlardan bazıları (editöre mektup, yorum yazısı gibi) makale sayısına dahil edilmez.
Etki faktörüne alternatif ve tamamlayıcı ölçütler
Son yıllarda, etki faktörünün sınırlamalarına karşılık birçok alternatif değerlendirme aracı geliştirilmiştir:
h-index: Hem üretkenlik hem de etkiyi bir arada ölçer (örneğin: 10 makalesi en az 10 kez atıf almış olan bir yazarın h-index’i 10’dur).
Cited Half-Life: Atıf yapılan makalelerin ortalama yaşını gösterir.
Immediacy Index: Makalenin yayımlandığı yıl içinde aldığı atıf sayısıdır.
Bu alternatifler, etki faktörünün eksik kaldığı yerlerde daha kapsamlı bir değerlendirme sağlamaktadır.
Etki faktörü, akademik yayıncılığın vazgeçilmez göstergelerinden biri haline gelmiş olsa da, tek başına bir kalite ölçütü olarak ele alınmamalıdır. Her alanda geçerli olmayan, bağlama duyarlı ve zamanla değişebilen bir metriktir.
Akademik çalışmaları değerlendirirken yalnızca sayısal verilere bakmak yeterli değildir. Değerlendirme süreci, araştırmanın bilime ne tür bir katkı sağladığına, ne kadar yenilikçi olduğuna ve gerçek hayatta ne kadar uygulanabilir olduğuna da dayanmalıdır. Bu şekilde daha adil ve kapsamlı bir değerlendirme yapılabilmektedir.
コメント